Planvorming Grevelingen en Volkerak-Zoommeer kent alleen verliezers
Gaten in het land
Zeegaten zijn grotendeels ontstaan door menselijk handelen
en veroorzaakten tientallen watersnoodrampen, waaronder de Zuiderzeevloed
(1916) en de Watersnoodramp (1953). Zeegatdynamiek is onze erfvijand die
werd bestreden door de Zuiderzeewerken en de Deltawerken. Gebrek aan visie
en daadkracht bij de landelijke stuurgroep van het Deltaprogramma maakt
dat de noodzakelijke kustlijnverkorting nog altijd niet wordt voortgezet
met afsluiting van de Nieuwe Waterweg. Zo blijft de Zuidwestelijke Delta
verstoken van aanvoer van zoet water. De Zeeuwse eilanden hebben nooit
zo stevig in het zout gelegen als nu. Vroeger was er immers nog brak water
vanwege de doorstroming met zoet rivierwater.
Waarom zoutbehoud?
Van al het water op de wereld is 97,5 % zout en 2,5 % zoet.
Het meeste zoete water zit opgeslagen in ijs, sneeuw en in de grond en
slechts 0,3 % daarvan, dus 0,0075 % van al het water, bevindt zich in
meren en rivieren. We dienen dan ook zuinig om te springen met het relatief
zeer zeldzame zoete oppervlaktewater, dat voor leven en welvaart van groot
belang is.Tijdens de aanleg van de Deltawerken is echter besloten om van
de Grevelingen, toen een gepland zoet meer, alsnog een zout meer te maken.
Enkele decennia later blijken de milieuproblemen groot. We mogen concluderen
dat de keuze voor een zout en stilstaand Grevelingenmeer foutief is geweest.
Men dient vervolgens te zoeken naar mogelijkheden voor estuariene dynamiek,
hét natuurdoel van het Nationaal Waterplan. Met een migratierivier en
estuarium in de Voordelta kan Nederland eindelijk een hoge bijdrage leveren
aan de West-Europese natuurwaarden.
Daarentegen is het binnenhalen van zout en getij onverantwoord in een
land dat voor meer dan de helft beneden de zeespiegel ligt.
Niets te kiezen
De ontwerp-rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak-Zoommeer
vermeldt naast de huidige situatie maar liefst zeven alternatieven. Alle
halen echter het getij via de Noordzee verder binnen en schenken geen
aandacht aan de ontwikkeling van een estuarium. Ondanks het ruim ogende
aanbod valt er eenvoudig niets te kiezen, want ze presenteren stuk voor
stuk averechtse keuzes. Er worden geen reële keuzemogelijkheden gepresenteerd
die bijdragen aan de doelen waterveiligheid, zoetwatervoorziening en estuariene
dynamiek.
De samenstellers van de ontwerp-rijksstructuurvisie hebben zich dan ook
laten opzadelen met een onmogelijke opdracht.
Blauwalgen
Er is ons geen enkele onderbouwde reden bekend om het Volkerak-Zoommeer
te verzilten.
Verzilting veroorzaakt er massale sterfte van flora en fauna. Een doorlaat
in de Brouwersdam geeft vervolgens een beperkt getijde dat genivelleerd
wordt door de waterstandschommelingen onder invloed van de zee en resulteert
in een onstabiel getijdenmilieu. De combinatie van afstervende organismen,
een teveel aan nutriënten, verstoring, gebrek aan doorstroming en doodlopende
trajecten vraagt om overlast blauwalgen. Ditmaal worden dat plagen van
zoutresistente blauwalgen, zoals die massaal kunnen optreden in de Oostzee.
Satellietfoto van zoutresistente blauwalgen in de Oostzee
Een gebrekkige MKBA
De bijbehorende MKBA (maatschappelijke kosten- en batenanalyse)
van de rijksstructuurvisie doet zichzelf geweld aan doordat deze barst
van vermoedens, onzekerheden en subjectieve voorspellingen. Ze geeft
wel aan dat de aanleg van een getijdencentrale is onderzocht en niet
rendabel is. Zonder overheidssubsidies zal geen enkele private partij
de schouders onder een dergelijke centrale zetten.
Nationale noodberging
De rijksstructuurvisie stelt dat waterberging op de Grevelingen
niet nodig is voor de waterveiligheid in de Rijn-Maasdelta, met als
reden dat het niet kosteneffectief is. Men lijkt zich niet bewust van
de beperkte capaciteit van het Volkerak-Zoommeer, de risico’s die hier
bij berging worden genomen en de schade die daarbij wordt aangericht.
Beseft men wel dat een nationale noodberging in de Zuidwestelijke Delta
van cruciaal belang is voor een klimaatbestendig Nederland en dat hiervoor
alle beschikbare wateren ingezet behoren te worden?
Een nationale noodberging tussen de voormalige zeedijken en de dammen
van de Deltawerken is de meest voor de hand liggende oplossing. Dit
betekent dat Haringvliet, Grevelingen, Oosterschelde en Westerschelde
op termijn met elkaar verbonden dienen te worden voor een maximaal waterbergend
vermogen.
Water naar de zee
Er is sprake van grootschalig zoetwaterverlies bij de
Nieuwe Waterweg.
Zodra besloten wordt tot aanleg van zeesluizen verandert de landelijke
zoetwaterverdeling aanzienlijk ten gunste van een klimaatbestendig Nederland.
Met nieuwe deltabeslissingen, die maatregelen voor de korte termijn
koppelen aan een langetermijnvisie, wordt dan het merendeel van de huidige
planvorming overbodig.
We mogen concluderen dat de ontwerp-rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak-Zoommeer op de meest cruciale punten de plank mis slaat.
Tot en met 1 december 2014 kunt u nog uw zienswijze geven via www.platformparticipatie.nl/rgv .
Pijnlijk is dat er geen beroep mogelijk is tegen de definitieve rijksstructuurvisie. Vol ongeloof zal men zich later afvragen wat de Nederlanders toch bezield heeft om dergelijke loze plannen te realiseren. Deze planvorming veroorzaakt slechts problemen en jaagt de gemeenschap onnodig op kosten. Ze kent alleen verliezers.
Wil Borm
Adviesgroep Borm & Huijgens – integraal waterbeheer november 2014